Ateş yakmak
Ateş yakabilmek doğada hayatta kalabilmek için en önemli yeteneklerden biri... ilk aklımıza gelen ısınmak için kullanmak olabilir ama bunun yanısıra yemek hazırlamak, suyu içilebilir hale getirmek için kaynatmak, ışık kaynağı olarak kullanmak, ıslanan kıyafetlerimizi kurutmak, hayvanlardan korunmak, böcekleri kampınızdan uzak tutmak, kaybolduğumuzda yerimizi belli etmek için duman çıkartmak hatta eski zamanların iletişim aracı olarak dumanla haberleşmek ve moralimizi yükseltmek için ateş yakabilmemiz gerekir. Tabi bir de ormanda yapılan kampta gece ateş başında yapılan sohbetler ve ateşi dakikalarca izlemek de cabası..
Ateş yakabilmek günümüzde hepimizin küçük bir çakmakla anında yapabildiği bir kavram gibi gözüksede, doğada ilk defa ateş yakmaya çalışan birinin tahmin ettiğinden çok daha zordur. Bazılarınızın güneşli havada mangal yaparken kuru odun ve kömürü, çıra gazete ve çakmakla bile yakarken zorlanan arkadaşlarınız mutlaka vardır. Düşünüldüğü kadar kolay olmadığı için ateş biraz zaman ayırarak ve özenle doğru düzende hazırlanmalıdır. Aksi takdirde yaktığımızı sandığımız ateşin sönmeye başladığında üfleyerek tutuşmasını sağlamaya ayıracağımız zaman kesin daha fazla olacaktır. Bu nedenle rüzgarlı, yağmurlu hatta karlı havada ateş yakmak ve sürekliliğini sağlamak doğada hayatta kalmak için çok önemli bir yetkinliktir.
Ateş oluşabilmesi için bir kıvılcım ya da çok yoğun ısıya ve bununla kolayca tutuşabilecek kav denilen malzemeye ihtiyacımız var.
Bir kıvılcımla bile kolaylıkla tutuşturabileceğimiz kuru otlar, kuru yapralar, kuru ağaç kabukları, kuru yosunlar, kuru bitki lifleri hatta kuş yuvalarındaki tüylere kav diyebiliriz. İnce ince yırtılmış gazete kağıtları, pamuklu kıyafetlerimizi liflerine ayırarak elde edeceğimiz pamuk lifleri veya hepimizin evinde bulunan pamuk çekiştirilerek çok kullanışlı kav elde edilebilir.
Mesela Kuru mantarların dış kabukları atıldıktan sonra içteki destek lifleri kav için kullanılır. Kuru otlardan hazırlanmış yığındaki lifler çok çabuk ateş alabilir. Yağışlı havalarda ağaç kabuklarının içi, ölü ağaç gövdelerinin içi iyi kavdır. Kuru ve ölü yusunlar iyi kavdır. En iyi yosunları ağaç gövdeleri üzerinde bulabilirsiniz.Kuru yapraklar bütün veya parçalanmış olarak kullanılabilir. Bu doğal malzemelerin yanında petrol içeren yanıcı jeller de muazzam kav görevi görürler. Piyasada mangal tutuşturucu olarak bulabileceğiniz bu jelleri küçük promosyon şampuan şişeleriyle yanınızda taşımanız da kolaylaşacaktır.
Kavın tutuşturulması için pek çok farklı yöntem vardır. Tabii ki en basit ve akla gelen yöntem çakmak veya kibrit kullanmaktır. Suyla temasından sonra yanmayacakları için genelde survival kitlerin içinde su geçirmeyen ve yağmurda da yanabilen kibritler, çakmak taşı ve çelik, magnezyum ateş başlatıcı çubuklar gibi ürünler de mutlaka dahil edilir. Dilediğinizi tercih etmek sizin seçiminiz ancak 10.000’lerce kez kullanılabilen, 3.000 dereceye yakın ısıyla kıvılcım çıkartabilen, hafif ve ucuz olan firesteel’ler survival setinizin bir parçası olmalı. Bununla beraber BIC marka bir çakmağı su geçirmeyen bir poşetle survival setinizde bulundurmak hayatınızı kolaylaştırır. Zira tek seferde, tek kıvılcımla ateş başlatmak youtube’da ya da TV’de gördüğümüz programlardaki kadar kolay olamayabiliyor.
Kavı tutuşturma ve ateş başlatma ile ilgili diğer yöntemleri detayları ile bir başka yazımızda paylaşacağız. Şimdi ateşin kurulması için gerekli olacak diğer malzemeleri tanıyalım. Kav hazırlığından sonra çıra diyebileceğimiz ölü yapraklar ve çok ince dallar hazırlanır. Yine piyasadan rahatlıkla bulabileceğiniz hazır çıralardan bir parça survival setinize almanız ateşin kolay yanması için kullanışlı olabilir. Çam ağacının reçineli iç kısmı çıra için çok idealdir. İyi bir ateş yakmanın sırrı önce küçük dallarla başlayarak ateşi kademeli olarak büyütmek ve giderek daha büyük odunlar kullanarak ateşi olgunlaştırmaktır. Yakacakların sıralaması kav, çalı çırpı, küçük dallar, büyük dallar ve kütükler şeklinde olmalı. Sıradaki aşamaya geçmeden önce ateşin içindeki yakacağın iyice tutuşmasını beklemelisiniz.
Dişbudak, köknar, elma, fındık, çobanpüskülü gibi yumuşak odunlar çabucak ve bol alevli yanar, iyi ısı verir. Isıtıldığı zaman en çok kıvılcım çıkaran odun sedir ve köknardır. Yumuşak odunlar çok hızlı yandıkları için ateşi sürdürmek, hızlı yemek pişirmek ve çeşitli sıvıları kaynatmak için kullanılabilir. Ancak ateş çabucak söner, fırınlama ve yavaş pişirme için gerekli közler yerine bol miktarda kül bırakır.
Bir survival durumunda, yakacak olarak çevrenizde bulacağınız herhangi bir şeyi kullanmak zorunda kalabilirsiniz. Hayvan pisliği, kuru dikenler, kara yosunu, kara süpürgeotu, çürümüş sebze gibi malzemeleri önceden güneşe serip kurutarak kullanabilirsiniz. Deniz kıyısındaysanız kuru deniz yosunu yakılabilir. Bazen kömür parçaları hatta yeryüzüne sızıp küçük göller oluşturmuş petrol bulmak bile mümkündür. Ayrıca bazı kumsallarda yakmak için kullanabileceğiniz zift parçaları da bulabilirsiniz. Hayvan yağı da yakacak olarak kullanılabilir. Çam, alıç gibi reçineli bazı odunlar ateşe atıldıklarında şiddetle patladıklarından mümkün olduğunca az kullanmalısınız.
Kızılağaç, kestane, kavak ve söğüt ise yanmaktan çok tüter. Bambu da ateşe atılmadan önce yarılmazsa patlayabilir.
Ateş yakarken en çok dikkat edilmesi gereken noktalardan biri ateşin yakılacağı yerin seçimidir. Ateş yakılacak yer hertürlü kuru yaprak,dal gibi yanacak maddelerden temizlenmelidir. Eğer zemin kuru otla kaplı ise zemine açılan çukur içinde ve çevresi taşla kapatılarak ateş yakılmalıdır. Emniyet açısından ateşin çevresindeki en az bir metre çaplı alanda yanacak hiçbirşey olmamalıdır. Hava rüzgarlı ise ateş yerinin rüzgar yönünde ateşin sıçramaması için tedbir alınmalıdır. Farklı hava koşulları ve farklı ihtiyaçlara göre farklı ateş düzenekleri kurulabilir.
En popüler yöntemlerden bahsedecek olursak,
Yıldız Ateşi | Star
Devamlı olarak odun toplamak zorunda kalmamak için ateş iyice kor haline geldikten sonra uzun odunlar birbirlerine dik gelecek şekilde ateşin içine yatırılır. Kalın dallar ortada bir yıldız oluşturacak şekilde yerleştirilir. Ateşin kalbi yıldızın merkezindedir. Dalların uçları yandıkça yanmayan kısımlar ateşe doğru itilir. Genelde ateşin etrafında otururken tercih edilen bir çeşittir.
Piramit | Log Cabin
En kalın olan, boyut olarak birbirine yakın 2 odun seçilir ve paralel bir şekilde yere konur. Sonra bir sonraki kalın 2 odun bunlara dik olacak şekilde bunların üstüne, köşelere doğru konur. Bu şekilde odunlar belli bir yüksekliğe ulaşıncaya kadar dizilir. Ortadaki boşluğa da çalı-çırpı ve ince dallar doldurulur. Ateşin boyu kullanılan odunların miktarına bağlı olarak değişebilir.
Tepe Ateşi | Teepee
Yerdeki otların bir kısmını sökün ve bir kenara koyun. Açtığınız çukurun içine yaş sopalardan bir sıra dizin. Sopaları birbirine dayayarak bir tepecik şeklinde dizin. Tepeciğin çok büyük olması gerekmez. Yaptığınız tepeciği büyütün ve mümkün olduğunca sağlamlaştırın. Tepeciğin içinde kav konulacak kadar yer olmasına dikkat edin. Ayrıca bir kenarda kava ulaşmak için açıklık olsun. Tepecik bittikten sonra kavı içine yerleştirin, üzerine kuru yaprak ve küçük dal parçaları ekleyin. Tepeciğin içindeki çalı çırpıyı tutuşturun. Isı arttıkça tepeciği oluşturan dallar da tutuşup alev alır. Tepeciği kendi üzerine yıkarak besleyebilir ya da köz ocağı olarak kullanabilirsiniz. Ateşin dibine dizdiğiniz dallar da yanarak daha korlu ve canlı bir ateş oluşturur.
Temel tepe ateşini hemen her ortamda kullanabileniz bile bazı durumlarda ateşin yapısını biraz değiştirmeniz gerekebilir. Eğer rüzgâr güçlüyse bir hendek kazıp ateşi içinde yakabilirsiniz. Karlı yerlerde karı küremeniz ve üzerine dallardan bir platform yapabileceğiniz bir parça toprağı açığa çıkarmanız gerekebilir.
Yaslanan Ateş | Lean-to
Bu yöntem ateşi yakmak için kullanılacak çalı çırpının bir kütüğe ya da kayaya yaslanması temeline dayanır. Çalı çırpı ve çıranın altına kav yerleştirilir. Sıklıkla tercih edilmekte olmasının başlıca nedeni sağlam bir yapısını olmasının yanısıra ufak dalların yaslandığı kütük aynı zamanda ateşi rüzgardan korur ve ateş yandıkça ısınarak gerektiğinde çok kolay yanacak hale gelir.
Ters Ateş | Inverse Fire
Alışılmışın dışında kalın kütükler ve kalın dallar alta gelecek şekilde kurulmaya başlar. Çıra ve kav en üste yerleştirilir. Üstteki malzemeler yanarken bir alttaki katmanı ısıtır ve üsttekinin közü alttakini yakmaya başlar. En altta kütüklere gelene kadar üstteki malzemenin közü kütüklerin üstüne birikmiş olur ve üstten ısıtarak yakar. Yavaş yavaş yandığı için zahmetsiz bir yöntemdir ancak yanacak malzemeyi ateş değil köz beslediği için yüksek ısı yaymaz.
Yazının başlarında belirttiğim gibi farklı amaçlara göre tasarlanabilecek pek çok ateş düzeni vardır. Isıyı yansıtması için reflektörlü ateşler, ateşin görünmesini istemediğinizde bir tünelin birbirine bağladığı iki delikte yakılan “dakota ateşi”, uzun süre yanar halde kalmasını istediğiniz durumda iki kütüğün arasında yakılan ateşin üzerine kütüklere paralel şekilde üçüncü kütüğün yerleştirilmesi yani “balkon ateşi” gibi farklı pek çok yöntem mevcut..
Ateşin yakılması kadar önemli bir diğer konu da ateşin söndürülmesidir. Kamp yerini terkederken ateş hiç bir zaman yanık kalmamalıdır. Yaşanan pek çok orman yangınının en büyük sebebi söndürüldüğü sanılan ateşlerdir.
Ateşi söndürmek için alevin üzerine su ya da kum dökün. eğer geceyse zaten halen yanmakta olan közler kendilerini belli edeceklerdir. Ateşi karıştırın ve altta kalan korların da üzerine su veya kum dökme işlemini tekrarlayın. Kalan parçaların ateş çıkartamayacak kadar soğuduğuna emin olana kadar devam edin.
Ateşin sönmesinden sonra ateş yaktığınız alanı olabildiğince bulduğunuza yakın doğallıkta bırakmaya çalışın. Ateşi çevreleyen taşları ve varsa ateşin yanında kalan odunları dağıtın.. Kamp ateşleri, kamp alanlarında eğlenceli, nadir de olsa yüksek mevkiilerde izinli, çoğu zaman acil durumlarda hayat kurtarıcıdır.
Eğer bir ateş yakacaksanız; ateşi yakmak, kontrol altında tutmak, söndürmek ve sebep olabileceği tehlikeleri ve zararları minimuma indirgemek sizin sorumluluğunuzdadır. Bunu unutmayın!